II Seminarium doktorskie i podoktorskie Sekcji i Zespołu Pedagogiki Medialnej KNP PAN, Rzeszów 29 stycznia 2024 r.
Po raz drugi, tym razem w Rzeszowie, 29 stycznia 2024 roku, odbyło się II Seminarium doktorskie i podoktorskie Sekcji i Zespołu Pedagogiki Medialnej Komitetu Nauk Pedagogicznych Polskiej Akademii Nauk.
Gospodarzem spotkania był Pan Prof. UR dr hab. Ryszard Pęczkowski, Dyrektor Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Rzeszowskiego. Spotkanie zorganizowała i współprowadziła Prof. UR dr hab. Marta Wrońska, Z-ca Dyrektora Instytutu Pedagogiki ds. nauki i jakości kształcenia.
Seminarium naukowe rozpoczął Pan Profesor Maciej Tanaś, dziękując Prof. Ryszardowi Pęczkowskiemu i Prof. Marcie Wrońskiej za kontynuacje rozpoczętego w Kielcach cyklu spotkań naukowców, dla których ważna jest pedagogika i edukacja medialna.
Uczestnicy spotkania mieli przyjemność wysłuchać wykładu Pana Profesora Macieja Tanasia pt. Wspomaganie badań pedagogicznych przez sztuczną inteligencję.
We wprowadzeniu do wykładu Pan Profesor wyeksponował rolę technologii w naukach społecznych, akcentując historyczny przykład licencji ateńskiej, zwracając uwagę także na jej kontekst pedagogiczny i wymiar ekonomiczny. Współcześnie świat wkroczył w progi czwartej rewolucji przemysłowej. Rozwija się sztuczna inteligencja i biotechnologia. Szybko postępują też prace związane z budową komputerów kwantowych. Następnie Pan Profesor rozwinął wątek dotyczący znaczenia nauk społecznych w badaniach nad sztuczną inteligencją: kształtowanie zaawansowanej technologicznie i skoncentrowanej na człowieku przyszłości. Pan Profesor przypominał także, że już w latach 50. XX w. w Stanach Zjednoczonych Ameryki Północnej organizowano pierwsze seminaria, warsztaty i laboratoria dotyczące sztucznej inteligencji.
Prof. Maciej Tanaś, nawiązał także do stanowiska jednego z członków naszego Zespołu Pedagogiki Medialnej:
Według Pana Profesora Macieja Tanasia dyskusja nad rozwojem sztucznej inteligencji ze zrozumiałych względów koncentruje się na aspektach technicznych. Natomiast zagadnienia jej kulturowej i społecznej roli podnoszone są zazwyczaj w kategoriach hura optymistycznych lub zgoła bagatelizujących jej możliwości.
Jak twierdzi Pan Profesor, współcześnie nauczyciele stosują szereg narzędzi sztucznej inteligencji, takich jak: rozpoznawanie mowy w celu wsparcia uczniów niepełnosprawnych oraz wielojęzycznych, poszukiwanie, wybieranie i dostosowywanie multimedialnych materiałów do wykorzystania na lekcjach, tworzenia ich planów, posługiwanie się AI w celu indywidualizacji treści i tempa kształcenia, ewaluacji oraz modyfikacji metodycznej, we własnej eseistyce itd. Nauczyciele są jednak świadomi zagrożeń, możliwości tworzenia przez sztuczną inteligencję wyników nieodpowiednich lub wręcz błędnych. Chodzi tu nie tylko o tzw. halucynację, ale też o możliwość wzmacniania niepożądanych wychowawczo uprzedzeń uczniów, przedstawiania czyjejś pracy jako własnej, niesprawiedliwych rekomendacji proponowanych przez algorytmy AI itd.
W dalszej części wykładu Pan Profesor Maciej Tanaś wyraźnie podkreślił, że sztuczna inteligencja coraz częściej wykorzystywana jest jako narzędzie badań pedagogicznych. Okazuje się użyteczna zarówno w analizie BigData, jak i ocenie oraz interpretacji danych jakościowych, w spersonalizowanym uczeniu się, w tworzeniu wirtualnej pomocy, czy też w analityce predykcyjnej. Owe zastosowania dotyczą wielu istotnych pól procesu kształcenia takich jak: analiza procesu nauczania-uczenia się, uczenie się adaptacyjne, rozwiązywanie problemów, spersonalizowane nauczanie oparte na sztucznej inteligencji, czy też masowe otwarte kursy online (MOOC). A to tylko przedsionek możliwych przestrzeni eksploracji pedagogicznej wykorzystującej sztuczną inteligencję.
Wykład Pana Profesora był bardzo ciekawy i inspirujący (przytoczyłam tylko wybrane fragmenty z obszernej całości). Pan Profesor Maciej Tanaś zmotywował uczestników do ciekawej dyskusji merytorycznej. Pierwszy głos zabrał Prof. Ryszard Peczkowski konstatując, że Chat GPT niestety eliminuje samodzielne pisane prac domowych czy różnego rodzaju projektów przez studentów. To oznacza, że nauczyciele będą mieć coraz więcej trudności, aby ocenić u uczniów czy studentów na przykład umiejętność krytycznego myślenia. Profesor R. Pęczkowski podkreślił, że istotne jest zapobieganie zagrożeniom związanym ze sztuczną inteligencją, a to wymaga szerokich dyskusji na poziomie międzynarodowym oraz wypracowania pewnych zasad i norm etycznych dotyczących rozwoju i korzystania z AI.
W dyskusji zabrał głos także Pan dr Piotr Karaś, nawiązując do wykładu prof. dra hab. Macieja Tanasia dotyczącego sztucznej inteligencja (AI), która zdobywa coraz szersze zastosowanie w funkcjonowaniu człowieka i zostaje zaimplementowana w nowoczesnych urządzeniach mobilnych. W dniu 17 stycznia 2024 r. w smartfonach najwyższej klasy, pojawiły się fabrycznie dodane nowe funkcjonalności opierające się na AI. Pozwalają one między innymi na modyfikację zdjęć, które są wykonane za pomocą aparatu fotograficznego w urządzeniu, począwszy od poprawy jakości do korygowania treści obrazu poprzez usuwanie, skalowanie fragmentów zdjęcia i automatycznym uzupełnianiu wolnej przestrzeni – tła. Kolejnymi funkcjami z wykorzystaniem AI jest możliwość transkrypcji dźwięku zapisanego przez program „dyktafon” oraz dokonanie automatycznego podsumowania (streszczenia) zarejestrowanej treści. Wprowadzono możliwość tłumaczenia rozmów telefonicznych (audio) w czasie rzeczywistym w 12 językach, w tym „z” i „na” język polski. Nowości należy traktować jako początek, a nawet rewolucję w zastosowaniu AI w urządzaniach mobilnych i nie tylko. Rozwój sztucznej inteligencji wymaga od kadry pedagogicznej umiejętności, rozumienia i uwzględnienia w pracy dydaktycznej wykorzystania AI – dodał Pan dr Piotr Karaś. Nie można zakazać pracy z AI uczniom i studentom, lecz należy uczyć jak skutecznie i etycznie ją wykorzystać. AI można zastosować do wsparcia uczniów, prowadzenia interakcji ze środowiskami wirtualnymi, wspomagania w personalizowaniu rozwoju człowieka z wykorzystaniem właściwego stylu uczenia.
Następnie Pan Prof. Sławomir Koziej dodał, że każda zmiana cywilizacyjna osłabia lub wzmacnia człowieka. Edukacja w cyfrowym społeczeństwie wykorzystująca nowoczesne technologie edukacja musi być nakierowana na przygotowanie człowieka, który będzie potrafił żyć w przyszłości. Narzędzia technologii cyfrowej powinny być wykorzystywane do kształcenia człowieka myślącego, kreatywnego, krytycznego, rozumiejącego i przewidującego konsekwencje określonych działań. Samodzielność i rozumienie procesów związanych z transformacjami pozwoli człowiekowi przewidywać przyszłe zmiany i dostosowywać się do nich, świadomie planować swój rozwój osobisty, jak i budować kompetencje niezbędne do utrzymania się na rynku pracy w erze cyfrowej.
Z kolei Prof. Marta Wrońska również podkreśliła, że dzięki dostępowi do różnorodnych źródeł informacji i narzędzi komunikacyjnych, uczniowie mają możliwość samodzielnego zdobywania wiedzy i eksplorowania różnych perspektyw. Jednakże, iluzja nieomylności może pojawić się, gdy uczniowie uwierzą, że posiadają pełną i niekwestionowaną wiedzę, co może prowadzić do braku krytycznego myślenia. Natomiast przestrzeń medialna może stanowić wyzwanie dla nauczycieli, którzy muszą dostosować się do szybko zmieniającego się środowiska informacyjnego i technologicznego. Brak pewności u nich może pojawić się w zakresie umiejętności korzystania z nowych narzędzi, oceny wiarygodności źródeł informacji i wyzwań związanych z cyfrową komunikacją.
Następnie Pani Prof. Liliya Morska zwróciła uwagę na to, jak ważną rolę może odegrać sztuczna inteligencja w teorii i metodyce nauczania języków obcych, a także w zakresie lingwistyki stosowanej oraz akwizycji języka obcego.
W drugiej części seminarium, odbył się Panel doktorski i podoktorski, który dotyczył prezentacji tematów badawczych doktorantów i habilitantów. Celem panelu było wsparcie i doskonalenie warsztatu doktorantów i habilitantów.
W tej części wystąpił Pan dr Jakub Czarkowski.
Przybliżył uczestnikom seminarium, problematykę dotyczącą kształcenia komplementarnego. podkreślił, że:
Pan Doktor zaprezentował:
Omówił także:
Pan Doktor wyeksponował również kluczowe elementy kształcenia komplementarnego, którymi są elastyczność, atrakcyjność i dostępność.
W tej części głos zabrała także Pani mgr Małgorzata Turczyńska, która przedstawiła obszar badawczy, którym chce się zająć w swojej dysertacji. Nota bene Szkoła Podstawowa w Szewnie, którą kieruje Pani Magister została nagrodzona za innowacyjną metodę nauczania.
Uczestnikami spotkania byli, między innymi, Pan Prof. UJK dr hab. Sławomir Koziej, Prodziekan Wydziału Pedagogiki i Psychologii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, dr Jakub Czarkowski-prorektor ds. dydaktycznych Akademii Wymiaru Sprawiedliwości, dr Waldemar Lib – Prodziekan Kolegium Nauk Społecznych Uniwersytetu Rzeszowskiego, ks.prof. UR dr hab. Janusz Miąso – kierownik Katedry Badań Szkoły i Społeczeństwa Zmediatyzowanego UR, prof. dr hab. Liliya Morska z Katedry Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej UR, dr Magdalena Leżucha – Dziekan Wydziału Humanistycznego Państwowej Akademii Nauk Stosowanych w Jarosławiu, lek.med. Renata Celarek, dr Marlena Bieda, dr Monika Zielińska-Czopek, dr Piotr Karaś, i dr Grzegorz Polański z Katedry Badań Szkoły i Społeczeństwa Zmediatyzowanego UR, dr Krystian Tuczyński – Zakład Edukacji Nauczycieli UR, Tomasz Warchoł – Zakład Edukacji Nauczycieli, dr Rafał Mazur z Katedry Pedagogiki Przedszkolnej i Wczesnoszkolnej UR, mgr Małgorzata Turczyńska – Dyrektor Zespołu Szkół Publicznych w Szewnie (Ostrowiec Świętokrzyski), mgr Anna Solecka, mgr Renata Wozowicz oraz mgr Adriana Pasztyła-Instytut Pedagogiki a także studenci z pedagogiki.
Tekst: Prof. UR dr hab. Marta Wrońska
Zdjęcia: dr Piotr Karaś